Câu hỏi hay gặp nhất là: “Bà bầu bị tuyến giáp có nguy hiểm không?” Câu trả lời ngắn gọn là:
- Có thể nguy hiểm nếu bệnh không được phát hiện và điều trị đúng.
- Thường an toàn nếu được chẩn đoán sớm, uống thuốc và theo dõi đúng phác đồ bởi bác sĩ sản và nội tiết.
Bài viết này sẽ giúp mẹ hiểu rõ hơn để không chủ quan, nhưng cũng không hoảng sợ.
“Tuyến giáp” là tuyến nhỏ nằm trước cổ, nhưng lại điều khiển rất nhiều hoạt động trong cơ thể: chuyển hóa, nhịp tim, thân nhiệt, thậm chí cả sự phát triển não bộ của thai nhi.
Trong thai kỳ, cơ thể người mẹ phải tăng sản xuất hormone tuyến giáp để đáp ứng nhu cầu cho cả mẹ và bé. Vì vậy, những rối loạn tuyến giáp (cường giáp, suy giáp, bướu giáp, kháng thể tuyến giáp…) có thể gặp ở một tỷ lệ không nhỏ phụ nữ mang thai.
Bà bầu bị tuyến giáp có nguy hiểm không?
Với thai kỳ bình thường, tuyến giáp đã phải làm việc “tăng ca”:
- Estrogen làm tăng protein gắn hormon (TBG) → tổng T4, T3 trong máu tăng.
- hCG (hormone thai) có cấu trúc giống TSH, kích thích nhẹ tuyến giáp làm T4, T3 hơi tăng, TSH giảm nhẹ trong 3 tháng đầu.
Nếu mẹ không có bệnh tuyến giáp từ trước, cơ thể sẽ tự cân bằng. Nhưng nếu mẹ có sẵn:
- Suy giáp (tuyến giáp hoạt động kém)
- Cường giáp (tuyến giáp hoạt động quá mức)
- Kháng thể tuyến giáp dương tính (anti-TPO, TRAb…)
- Bướu giáp, nhân giáp, ung thư tuyến giáp
…thì áp lực thai kỳ có thể làm bệnh nặng hơn, gây ảnh hưởng đến mẹ, thai và em bé sau sinh.
Vì vậy, bà bầu bị tuyến giáp có nguy hiểm không phụ thuộc vào:
- Loại bệnh tuyến giáp
- Mức độ nặng nhẹ
- Thời điểm phát hiện (trước hay trong thai kỳ)
- Mẹ có được điều trị và theo dõi đúng không
Đa số trường hợp, nếu được quản lý tốt, mẹ vẫn sinh con khỏe mạnh.
Tuyến giáp thay đổi thế nào trong thai kỳ?
Một số thay đổi sinh lý hoàn toàn bình thường trong thai kỳ:
- TBG tăng gần gấp đôi → total T4, total T3 tăng khoảng 1,5 lần, thường từ tuần 16 trở đi.
- hCG tăng cao từ tuần 7–12 → T4, T3 hơi tăng, TSH có thể thấp nhẹ, thậm chí dưới ngưỡng bình thường trong 10–20% bà bầu khỏe mạnh.
- Do thay đổi protein gắn, xét nghiệm free T4 đôi khi không chính xác, bác sĩ có thể dùng TSH + total T4 và ngưỡng riêng cho thai kỳ để đánh giá.
Điều này giải thích vì sao:
- Mẹ nhìn kết quả thấy TSH hơi thấp trong 3 tháng đầu chưa chắc đã là cường giáp.
- Free T4 “hơi thấp” nhưng TSH bình thường, bác sĩ có thể chỉ định làm thêm total T4 hoặc xét nghiệm lại sau 2–3 tuần trước khi kết luận.
Các bệnh tuyến giáp thường gặp ở mẹ bầu
Suy giáp (hypothyroidism)
- Thường do viêm tuyến giáp Hashimoto, thiếu iod hoặc sau mổ, sau xạ trị.
- Xét nghiệm: TSH tăng, free T4 giảm (suy giáp rõ) hoặc TSH tăng, free T4 bình thường (suy giáp dưới lâm sàng).
Cường giáp (hyperthyroidism)
- Hay gặp nhất là Graves, hoặc cường giáp thoáng qua do hCG cao (đa thai, nghén nặng).
- Xét nghiệm: TSH giảm rõ (<0,1 mU/L), T4/T3 tăng trên ngưỡng thai kỳ.
Phụ nữ có kháng thể TPO nhưng vẫn “euthyroid” (TSH bình thường)
- Đây là nhóm easily bị suy giáp trong thai kỳ và sau sinh. Khoảng 20% sẽ xuất hiện suy giáp dưới lâm sàng nếu không điều trị.
Bướu giáp, nhân giáp, ung thư tuyến giáp
- Đa số lành tính.
- Ung thư tuyến giáp biệt hóa thường tiến triển chậm, thường có thể trì hoãn phẫu thuật đến sau sinh nếu không có dấu hiệu nguy hiểm.
Dấu hiệu gợi ý mẹ bầu nên nghĩ tới bệnh tuyến giáp
Không phải ai cũng có triệu chứng rõ. Tuy nhiên mẹ nên đi khám nếu:
- Nghi ngờ suy giáp
- Mệt mỏi nhiều, ngủ nhiều, táo bón kéo dài
- Da khô, lạnh, phù mặt, tăng cân nhanh dù ăn không nhiều
- Nhịp tim chậm
- Nghi ngờ cường giáp
- Hồi hộp, tim đập nhanh liên tục, run tay
- Sụt cân hoặc không tăng cân dù ăn tốt
- Nóng bức, vã mồ hôi, tiêu chảy
- Mắt lồi, cổ to, bướu giáp
- Bướu, nhân vùng cổ to nhanh
- Tiền sử bệnh tuyến giáp trước mang thai hoặc trong gia đình có người mắc
- Tiền sử sảy thai liên tiếp, thai lưu, sinh non không rõ nguyên nhân, từng được phát hiện kháng thể tuyến giáp.
Những mẹ bầu tự hỏi “bà bầu bị tuyến giáp có nguy hiểm không” thường đã có một trong các dấu hiệu hoặc tiền sử trên. Việc phù hợp nhất là đi khám sớm để có câu trả lời chính xác, thay vì lo lắng một mình.
Bệnh tuyến giáp nguy hiểm cho mẹ và thai như thế nào nếu không điều trị?
Nếu không được chẩn đoán và điều trị đúng, bệnh tuyến giáp có thể gây:
- Đối với mẹ
- Tiền sản giật, cao huyết áp thai kỳ
- Suy tim, loạn nhịp (trong cường giáp nặng)
- Sảy thai, thai lưu, băng huyết sau sinh
- Cơn bão giáp, biến chứng cường giáp rất nặng, có thể đe dọa tính mạng
- Đối với thai và trẻ sơ sinh
- Sẩy thai, sinh non, thai chậm tăng trưởng trong tử cung
- Thai chết lưu
- Trẻ sơ sinh nhẹ cân, suy hô hấp, vàng da kéo dài
- Suy giáp bẩm sinh nếu mẹ thiếu iod nặng hoặc dùng quá nhiều iod
- Trong Graves, kháng thể kích thích TSH có thể qua nhau thai, gây cường giáp thai hoặc sơ sinh (tim nhanh, bướu giáp, suy tim, phù thai).
Như vậy, bà bầu bị tuyến giáp có nguy hiểm không?
→ Có, nếu để tự diễn biến.
→ Ít nguy hiểm nếu được điều trị, theo dõi chặt với mục tiêu TSH trong khoảng phù hợp cho thai kỳ.
Chẩn đoán và theo dõi tuyến giáp trong thai kỳ
Bác sĩ thường chỉ định:
- Xét nghiệm máu
- TSH (quan trọng nhất)
- Free T4, có thể thêm total T4, T3 tùy trường hợp
- Kháng thể tuyến giáp: anti-TPO, TRAb nếu nghi ngờ bệnh tự miễn
- Siêu âm tuyến giáp
- Đánh giá kích thước tuyến, nhân giáp, bướu giáp, ung thư nghi ngờ.
- Theo dõi định kỳ
- Tần suất thường 4 tuần/lần trong 3 tháng đầu và mỗi 6–8 tuần sau đó, tùy tình trạng.
Với phụ nữ có anti-TPO dương tính nhưng TSH bình thường, khuyến cáo là:
- Không nhất thiết phải dùng thuốc ngay.
- TSH cần được kiểm tra định kỳ trong thai kỳ và 3–6 tháng sau sinh để phát hiện sớm suy giáp.
Điều trị: bà bầu bị tuyến giáp nên làm gì để an toàn cho con?
Suy giáp luôn cần điều trị bằng Levothyroxine (T4 tổng hợp)
- Thuốc giống hormone tuyến giáp tự nhiên, an toàn cho thai.
- Nếu mẹ đã uống T4 trước khi mang thai, thường phải tăng liều 30–50% từ rất sớm, lặp xét nghiệm mỗi 4 tuần để chỉnh liều.
Cường giáp điều trị tùy nguyên nhân
- Cường giáp do hCG (nhiều thai, nghén nặng) thường tự hết, có thể không cần thuốc nếu nhẹ.
- Graves thường cần thuốc kháng giáp với liều thấp nhất có thể để giữ free T4 hơi cao giới hạn trên (tránh suy giáp cho thai).
- Phẫu thuật tuyến giáp chỉ cân nhắc rất hiếm, tốt nhất ở tam cá nguyệt 2 nếu cần thiết.
Iod: đủ nhưng không quá
- Thai kỳ cần nhiều iod hơn bình thường vì tăng sản xuất T4 và tăng thải iod qua thận.
- WHO khuyến cáo tổng lượng iod khoảng 250 mcg/ngày trong thai kỳ và cho con bú.
- Hầu hết viên vitamin tổng hợp cho bà bầu hiện nay đã có sẵn khoảng 150 mcg iod; mẹ không nên tự ý uống thêm nhiều chế phẩm iod khác nếu không có chỉ định.
Theo dõi thai
- Siêu âm hình thái, đánh giá tăng trưởng, lượng ối, nhịp tim thai.
- Với mẹ Graves, bác sĩ sẽ để ý dấu hiệu thai cường giáp: tim thai nhanh >160, bướu giáp thai, thai chậm tăng trưởng, phù thai.
Khi nào mẹ bầu có tuyến giáp cần đi khám ngay hoặc nhập viện?
Mẹ cần đến bệnh viện ngay nếu có:
- Tim đập nhanh liên tục >120 lần/phút, khó thở, hồi hộp dữ dội
- Đau ngực, cảm giác choáng váng, sắp ngất
- Sốt cao, bướu cổ to nhanh kèm khó nuốt, khó thở
- Đau đầu, phù nhiều, huyết áp tăng cao
- Cử động thai giảm rõ, ra máu, đau bụng từng cơn
Những biểu hiện này có thể là dấu hiệu biến chứng nặng, cần xử trí cấp cứu.
Một vài câu hỏi thường gặp của mẹ bầu bị tuyến giáp
Bà bầu bị tuyến giáp có sinh thường được không?
- Phần lớn vẫn sinh thường được.
- Chỉ định mổ chủ yếu phụ thuộc sản khoa (ngôi thai, tim thai, sẹo mổ cũ…), không phải do bệnh tuyến giáp đơn thuần.
Đang uống thuốc tuyến giáp có cho con bú được không?
- Levothyroxine hoàn toàn an toàn cho cho con bú.
- Một số thuốc kháng giáp vẫn có thể cho bú với liều phù hợp, cần tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ.
Sau sinh bệnh tuyến giáp có tự hết không?
- Một số mẹ có viêm tuyến giáp sau sinh, có thể cường giáp thoáng qua rồi chuyển sang suy giáp. Nhiều trường hợp tự hồi phục, nhưng một phần sẽ suy giáp vĩnh viễn.
- Vì vậy, mẹ có bệnh tuyến giáp trong thai kỳ nên tái khám sau sinh đúng hẹn.
Kết luận: bình tĩnh, hiểu đúng và đồng hành cùng bác sĩ
Tóm lại, bà bầu bị tuyến giáp có nguy hiểm không?
- Có nguy cơ nếu không phát hiện, không điều trị.
- Ít nguy hiểm nếu mẹ:
- Đi khám sớm khi có triệu chứng nghi ngờ hoặc có tiền sử bệnh tuyến giáp.
- Làm xét nghiệm đúng thời điểm, dùng thuốc đúng liều.
- Khám thai và theo dõi định kỳ tại cơ sở có bác sĩ sản và bác sĩ nội tiết phối hợp.
Thay vì để câu hỏi “bà bầu bị tuyến giáp có nguy hiểm không” ám ảnh mình mỗi tối, mẹ có thể hẹn khám, mang toàn bộ kết quả cũ theo, cùng bác sĩ lên một kế hoạch theo dõi cụ thể cho suốt thai kỳ và sau sinh.
Khi hiểu rõ bệnh của mình và có đội ngũ chuyên môn đồng hành, đa số mẹ bầu có bệnh tuyến giáp vẫn trải qua thai kỳ an toàn và đón em bé khỏe mạnh.
Tìm hiểu thêm tại đây
Ấn vào link để nhận bản thảo quyển sách “Thai kỳ khoẻ manh” dài hơn 200 trang do bác sỹ Tú biên soạn ngay các mẹ nhé
