Ốm nghén?
Ốm nghén là tình trạng buồn nôn và/hoặc nôn xảy ra trong thai kỳ. Thường gặp ở 70–80% phụ nữ mang thai. Đây là phản ứng sinh lý tự nhiên của cơ thể người mẹ khi có sự thay đổi hormone và hệ thần kinh tiêu hóa trong giai đoạn đầu thai kỳ. Ốm nghén thường xuất hiện từ tuần thứ 5–6. Đạt đỉnh vào tuần 9–11 và thường giảm dần sau tuần thứ 14–16.
Mặc dù gây khó chịu, nhưng trong đa số trường hợp, ốm nghén không ảnh hưởng xấu đến sức khỏe của thai nhi. Tuy nhiên, một dạng nặng hơn gọi là nôn nghén nặng (hyperemesis gravidarum) có thể dẫn đến mất nước, sụt cân và cần được điều trị y khoa.
Nguyên nhân gây ốm nghén
Hiện chưa có một nguyên nhân duy nhất giải thích hoàn toàn ốm nghén là gì, nhưng các yếu tố sau được cho là liên quan:
- Hormone hCG tăng cao: Nội tiết tố hCG do nhau thai tiết ra tăng nhanh trong 3 tháng đầu, liên quan mật thiết đến mức độ buồn nôn.
- Thay đổi hormone estrogen và progesterone: Làm chậm nhu động ruột, ảnh hưởng đến tiêu hóa.
- Yếu tố thần kinh – khứu giác: Một số thai phụ nhạy cảm hơn với mùi thức ăn, khói thuốc, nước hoa.
- Yếu tố tâm lý: Căng thẳng, lo âu có thể làm triệu chứng nặng hơn.
Dấu hiệu điển hình của ốm nghén
- Buồn nôn vào buổi sáng, nhưng có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong ngày.
- Nôn sau ăn hoặc khi ngửi mùi khó chịu.
- Chán ăn, thay đổi khẩu vị, thèm một số món nhất định.
- Nhạy cảm với mùi hương (thức ăn, mỹ phẩm, khói).
- Trong trường hợp nặng: sụt cân >5% trọng lượng trước mang thai, mất nước, chóng mặt, ít tiểu, cần thăm khám bác sĩ.
Ốm nghén có nguy hiểm không?
Phần lớn mẹ bầu chỉ bị ốm nghén nhẹ đến trung bình, tình trạng này thường tự hết khi bước sang tam cá nguyệt thứ hai. Ốm nghén thậm chí được xem như một tín hiệu cho thấy thai kỳ đang tiến triển. Tuy nhiên, khi nôn quá nhiều dẫn đến mất nước, rối loạn điện giải, giảm cân thì cần được điều trị để tránh ảnh hưởng đến mẹ và bé.
Cách xử lý an toàn khi bị ốm nghén
Điều chỉnh chế độ ăn uống
- Ăn thành nhiều bữa nhỏ, tránh để bụng đói.
- Ưu tiên thực phẩm dễ tiêu, ít dầu mỡ, giàu protein.
- Tránh thức ăn cay, nhiều gia vị, nhiều mùi.
- Uống đủ nước, có thể dùng nước chanh, nước gừng, trà bạc hà.
Thay đổi lối sống
- Nghỉ ngơi đầy đủ, ngủ đủ giấc.
- Tránh môi trường nóng, ngột ngạt, nhiều mùi.
- Tập các bài tập nhẹ nhàng như đi bộ, yoga bầu.
Bổ sung vitamin
- Có thể dùng vitamin B6 (pyridoxine) theo chỉ định của bác sĩ, giúp giảm buồn nôn.
- Nên uống vitamin tổng hợp sau bữa ăn để hạn chế kích ứng dạ dày.
Điều trị y khoa
- Trường hợp ốm nghén nặng, mẹ bầu có thể cần thuốc chống nôn an toàn (doxylamine-pyridoxine, dimenhydrinate, metoclopramide…) theo chỉ định bác sĩ sản khoa.
- Nếu mất nước nặng, cần nhập viện để truyền dịch và theo dõi.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
Mẹ bầu cần đi khám ngay khi có các dấu hiệu:
- Không ăn uống được, nôn liên tục.
- Giảm cân nhiều trong thời gian ngắn.
- Dấu hiệu mất nước: khát nhiều, ít đi tiểu, chóng mặt, tim đập nhanh.
- Có máu trong chất nôn hoặc đau bụng dữ dội.
Kết luận
Qua bài viết này, bạn đã hiểu rõ ốm nghén là gì, vì sao xảy ra và cách xử trí an toàn. Đây là triệu chứng phổ biến nhưng thường không nguy hiểm. Điều quan trọng là mẹ bầu cần lắng nghe cơ thể, điều chỉnh chế độ ăn uống, nghỉ ngơi hợp lý và đi khám bác sĩ khi có dấu hiệu bất thường.
