Trong một buổi khám thai cuối giờ chiều, có một mẹ bầu cầm tờ kết quả siêu âm, giọng hơi run:
“Bác sĩ ơi, người ta ghi là AFI 4,5 cm. Em đọc trên mạng thấy bảo là thiếu ối, thiếu ối là gì? và nguy hiểm lắm phải không ạ?”
Câu hỏi đó không hiếm. Và cũng từ đó, rất nhiều lo lắng bắt đầu, đôi khi lớn hơn chính mức độ của vấn đề y khoa.
Bài viết này giúp mẹ hiểu đúng về thiếu ối, từ bản chất, nguyên nhân, mức độ nguy hiểm, cho đến cách theo dõi và xử trí theo cách dễ hiểu, không hù dọa, dựa trên kiến thức y khoa chuẩn.
Thiếu ối là gì?
Nước ối là gì? Là môi trường bao quanh thai nhi trong suốt thai kỳ. Đây không chỉ là “nước”, mà là một hệ sinh thái sống, giúp thai nhi:
- Được bảo vệ khỏi va đập
- Duy trì thân nhiệt ổn định
- Phát triển phổi, xương, hệ tiêu hóa
- Cử động tự do và phát triển hài hòa
Thiếu ối (Oligohydramnios) là tình trạng lượng nước ối thấp hơn mức sinh lý bình thường so với tuổi thai.
Trong thực hành siêu âm, thiếu ối thường được chẩn đoán khi:
- Chỉ số AFI ≤ 5 cm, hoặc
- Khoang ối sâu nhất (SDP/MVP) < 2 cm, trong khi màng ối còn nguyên
Thiếu ối nặng thường được nói đến khi AFI < 3 cm.
Lượng nước ối thay đổi như thế nào trong thai kỳ?
Lượng nước ối không cố định, mà thay đổi theo tuổi thai:
- Tăng dần từ đầu thai kỳ
- Đạt mức cao nhất khoảng tuần 34–36 (khoảng 800–1000 ml)
- Sau đó giảm nhẹ dần về cuối thai kỳ để chuẩn bị cho chuyển dạ
Vì vậy, đánh giá thiếu ối luôn phải gắn với tuổi thai, không thể chỉ nhìn một con số đơn lẻ.
Dấu hiệu thiếu ối mẹ bầu có thể nhận thấy
Thiếu ối không phải lúc nào cũng có triệu chứng rõ ràng, nhưng một số dấu hiệu gợi ý gồm:
- Vòng bụng tăng chậm so với tuổi thai
- Thai máy yếu, thai cử động ít hoặc cảm giác “đạp đau”
- Khi khám, bác sĩ sờ thấy các phần thai nhi rất sát thành bụng
Tuy nhiên, siêu âm vẫn là phương pháp chẩn đoán chính xác nhất để xác định thiếu ối.
Nguyên nhân gây thiếu ối là gì?
Nước ối được hình thành từ ba nguồn chính: mẹ, thai nhi, bánh nhau/màng ối. Vì vậy, nguyên nhân thiếu ối cũng đến từ ba nhóm này.
1. Nguyên nhân từ phía mẹ
- Mẹ bị tăng huyết áp, tiền sản giật
- Bệnh lý thận, gan
- Uống ít nước, mất nước kéo dài
- Dùng một số thuốc (NSAIDs, thuốc ức chế men chuyển…)
2. Nguyên nhân từ phía thai nhi
- Thai chậm tăng trưởng trong tử cung
- Dị tật thận, đường tiết niệu
- Nhiễm trùng bào thai
- Thai quá ngày
3. Nguyên nhân từ bánh nhau, phần phụ
- Suy chức năng bánh nhau
- Song thai chung bánh nhau, hội chứng truyền máu song thai
- Bất thường dây rốn
Cũng có những trường hợp không tìm được nguyên nhân rõ ràng, và thai vẫn phát triển ổn định nếu được theo dõi sát.
Thiếu ối có nguy hiểm không?
Câu trả lời là: phụ thuộc vào mức độ và thời điểm xuất hiện.
- Thiếu ối nhẹ, xuất hiện muộn (3 tháng cuối):
Phần lớn vẫn có thể theo dõi và sinh con an toàn nếu thai phát triển tốt. - Thiếu ối xuất hiện sớm (trước 28 tuần):
Nguy cơ cao hơn, có thể liên quan đến:- Thai chậm phát triển
- Sinh non
- Bất thường phổi, xương nếu kéo dài
Điều quan trọng là:
Không phải cứ thiếu ối là nguy hiểm ngay, mà là thiếu ối đó đang ảnh hưởng thế nào đến thai nhi.
Chẩn đoán thiếu ối bằng cách nào?
Bác sĩ sẽ kết hợp:
- Khám lâm sàng
- Hỏi triệu chứng rò rỉ nước ối
- Siêu âm đo AFI hoặc SDP
Ngoài ra, có thể cần thêm:
- Siêu âm Doppler bánh nhau, dây rốn
- Theo dõi tim thai (NST)
- Đánh giá tăng trưởng thai
Mục tiêu không chỉ là “đo nước ối”, mà là đánh giá toàn diện sức khỏe thai nhi.
Điều trị và theo dõi thiếu ối
Không có một phác đồ chung cho tất cả. Việc xử trí phụ thuộc vào:
- Tuổi thai
- Mức độ thiếu ối
- Nguyên nhân
- Tình trạng thai nhi
Các hướng xử trí có thể bao gồm:
- Theo dõi sát bằng siêu âm định kỳ
- Tăng bù dịch cho mẹ (uống nước, truyền dịch nếu cần)
- Điều trị nguyên nhân nền
- Cân nhắc truyền ối hoặc chấm dứt thai kỳ khi cần thiết
Mục tiêu cao nhất là bảo vệ thai nhi trong giới hạn an toàn của y học.
Mẹ bầu nên làm gì khi được chẩn đoán thiếu ối?
- Bình tĩnh, không vội kết luận dựa trên một con số
- Tuân thủ lịch theo dõi được bác sĩ chỉ định
- Uống đủ nước mỗi ngày
- Theo dõi thai máy
- Tránh tự ý tìm “mẹo tăng nước ối” trên mạng
Kết luận
Rất nhiều mẹ bầu từng lo lắng vì thiếu ối, nhưng khi hiểu rõ bản chất và được theo dõi bài bản, thai kỳ vẫn trôi qua an toàn, nhẹ nhàng.
Bài viết này được chia sẻ dựa trên trải nghiệm lâm sàng và quá trình trực tiếp theo dõi thai kỳ nguy cơ cao của Ths. Bs Nguyễn Ngọc Tú, với mong muốn giúp các gia đình đưa ra quyết định đúng lúc, để hành trình sinh nở kết thúc bằng tiếng khóc khỏe mạnh của em bé.
Tìm hiểu thêm tại đây
Ấn vào link để nhận bản thảo quyển sách “Thai kỳ khoẻ manh” dài hơn 200 trang do bác sỹ Tú biên soạn ngay các mẹ nhé
