Cúm là bệnh do virus influenza A hoặc B gây ra, lây qua giọt bắn hoặc tiếp xúc gần. Với mẹ bầu, hệ miễn dịch bị điều chỉnh để dung nạp thai nhi, đồng thời tim và phổi hoạt động mạnh hơn. Vì vậy, bị cúm khi mang thai dễ diễn tiến nặng hơn so với người bình thường, đặc biệt trong mùa đông – xuân.
Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ khiến mẹ bầu dễ bị cúm hơn
Tiếp xúc gần người bị cúm, ở nơi đông người, kém thông khí.
Chưa tiêm vắc-xin cúm trước hoặc trong thai kỳ.
Có bệnh nền: hen, bệnh tim, đái tháo đường, suy giảm miễn dịch.
Dinh dưỡng kém, thiếu ngủ, stress kéo dài.
Thời tiết lạnh, khô, độ ẩm thấp.
Dấu hiệu nhận biết cúm khi mang thai
Triệu chứng thường khởi phát đột ngột:
- Sốt 38–40°C, rét run, đau nhức toàn thân.
- Ho khan, đau rát họng, nghẹt mũi, chảy mũi.
- Đau đầu, mệt mỏi, buồn nôn hoặc chán ăn.
- Đôi khi có ho kéo dài, đau ngực nhẹ.
Các dấu hiệu này dễ nhầm với cảm lạnh thông thường, nhưng cúm thường nặng hơn, sốt cao hơn và đau mỏi cơ nhiều hơn.
Lưu ý: Không thể phân biệt chính xác cúm và COVID-19 nếu không xét nghiệm. Khi nghi ngờ, mẹ nên đến cơ sở y tế để được làm test xác định.
Bị cúm khi mang thai có nguy hiểm không?
Ảnh hưởng đến mẹ
- Nguy cơ cao nhập viện, suy hô hấp, viêm phổi hoặc biến chứng tim mạch.
- Mẹ bầu bị cúm nặng có thể cần chăm sóc đặc biệt hoặc hỗ trợ hô hấp.
Ảnh hưởng đến thai nhi
- Tăng nguy cơ sảy thai, sinh non, thai chậm tăng trưởng, nhẹ cân.
- Sốt cao trong 3 tháng đầu có thể làm tăng nguy cơ dị tật ống thần kinh.
- Truyền virus qua nhau thai rất hiếm, nhưng tác động gián tiếp qua sốt cao và thiếu oxy có thể ảnh hưởng đến thai.
Khi nào mẹ bầu bị cúm cần đi khám ngay?
Hãy đi khám hoặc nhập viện nếu mẹ có:
- Sốt cao >38.5°C không hạ dù đã uống acetaminophen.
- Khó thở, đau ngực, thở nhanh hoặc mệt lả.
- Nôn ói nhiều, không uống được nước, tiểu ít.
- Thai máy yếu hoặc giảm rõ rệt.
- Ra huyết âm đạo, đau bụng nhiều.
- Bệnh nền tim, phổi, tiểu đường, hoặc có dấu hiệu mất nước.
Chẩn đoán cúm khi mang thai
Bác sĩ dựa trên:
- Triệu chứng lâm sàng: sốt, ho khan, đau cơ, mệt mỏi.
- Mùa dịch cúm: (thường từ tháng 9 đến tháng 4 ở Việt Nam).
- Xét nghiệm xác định: test nhanh kháng nguyên hoặc PCR dịch mũi họng.
- Khi có triệu chứng giống cúm, bác sĩ có thể làm thêm xét nghiệm COVID-19 để loại trừ.
Theo dõi thai khi mẹ bị cúm
Mẹ bị cúm nhẹ: nghỉ ngơi, uống nhiều nước, đếm thai máy mỗi ngày.
Mẹ bị cúm nặng hoặc sốt kéo dài: bác sĩ có thể chỉ định siêu âm đánh giá tăng trưởng thai sau khi hồi phục.
Không có khuyến cáo đặc biệt về theo dõi tim thai nếu bệnh nhẹ, nhưng nên tái khám theo lịch hẹn.
Điều trị cúm khi mang thai: an toàn và hiệu quả
Nguyên tắc điều trị
- Khởi trị kháng virus càng sớm càng tốt, không chờ kết quả xét nghiệm.
- Điều trị hỗ trợ để kiểm soát sốt, ho, mệt và duy trì dinh dưỡng.
Thuốc kháng virus
- Oseltamivir 75 mg uống 2 lần/ngày trong 5 ngày (ưu tiên hàng đầu).
- Thay thế: Zanamivir (hít) hoặc Peramivir (truyền tĩnh mạch).
- Baloxavir chưa đủ dữ liệu an toàn, không khuyến cáo cho mẹ bầu.
Bắt đầu thuốc trong vòng 48 giờ đầu cho hiệu quả cao nhất, nhưng vẫn có lợi nếu khởi trị muộn hơn khi bệnh chưa cải thiện.
Thuốc hạ sốt và giảm đau
- Dùng acetaminophen (paracetamol) đúng liều.
- Tránh aspirin và NSAID (ibuprofen, naproxen) trừ khi có chỉ định đặc biệt.
Chăm sóc hỗ trợ tại nhà
- Nghỉ ngơi, giữ ấm, phòng thoáng khí.
- Ăn mềm, dễ tiêu, chia nhỏ bữa.
- Uống đủ nước, có thể dùng oresol khi nôn ói.
- Nhỏ mũi và súc miệng bằng nước muối sinh lý.
- Theo dõi nhiệt độ và cử động thai mỗi ngày.
Phòng ngừa cúm khi mang thai
1. Tiêm vắc-xin cúm cho mẹ bầu
- An toàn trong mọi giai đoạn thai kỳ, kể cả 3 tháng đầu.
- Dạng vắc-xin bất hoạt (IIV) hoặc tái tổ hợp (RIV) đều được khuyến cáo.
- Không tiêm vắc-xin sống giảm độc lực (LAIV) dạng xịt mũi.
- Tiêm mỗi năm một lần, vì virus cúm thay đổi theo mùa.
- Mẹ tiêm trong thai kỳ còn truyền kháng thể cho con, giúp trẻ được bảo vệ vài tháng đầu sau sinh.
2. Biện pháp vệ sinh và sinh hoạt
- Rửa tay thường xuyên, đeo khẩu trang khi ra ngoài.
- Tránh tiếp xúc người bệnh hoặc nơi đông người khi đang có dịch.
- Ăn uống đủ chất, ngủ đủ giấc để tăng đề kháng.
- Người thân và người chăm bé sau sinh cũng nên tiêm vắc-xin cúm.
Bị cúm khi mang thai và thời kỳ sau sinh
Mẹ mới sinh (trong 2 tuần đầu) vẫn có nguy cơ cúm nặng.
Khi mẹ mắc cúm lúc sinh:
- Bé được xem là phơi nhiễm, cần theo dõi sát nhưng không dùng thuốc kháng virus thường quy.
- Có thể tách tạm thời mẹ và bé nếu mẹ sốt cao hoặc ho nhiều, song vẫn duy trì vắt sữa cho bé bú.
- Oseltamivir vào sữa rất ít, được xem là an toàn khi cho con bú.
Tiên lượng và phục hồi
Hầu hết mẹ bầu bị cúm hồi phục hoàn toàn trong 5–7 ngày.
Nguy cơ biến chứng chủ yếu khi mẹ có bệnh nền hoặc điều trị muộn.
Tiêm vắc-xin cúm và dùng thuốc sớm giúp giảm rõ tỷ lệ nhập viện và sinh non.
Câu hỏi thường gặp (FAQ)
1. Bị cúm khi mang thai có nên dùng thuốc oseltamivir không?
Có. Thuốc được khuyến cáo điều trị sớm cho mẹ bầu nghi ngờ hoặc xác định cúm. Lợi ích vượt trội nguy cơ.
2. Sốt cao có làm hại thai nhi không?
Sốt kéo dài trong 3 tháng đầu có thể tăng nguy cơ dị tật ống thần kinh. Cần hạ sốt bằng acetaminophen và theo dõi sát.
3. Tiêm vắc-xin cúm khi mang thai 3 tháng đầu có an toàn không?
An toàn. Vắc-xin cúm bất hoạt có thể tiêm ở bất kỳ giai đoạn nào của thai kỳ.
4. Mẹ bị cúm có lây sang thai nhi không?
Rất hiếm. Virus không qua nhau thai, nguy cơ chủ yếu do sốt cao hoặc thiếu oxy ở mẹ.
5. Mẹ bị cúm có cho con bú được không?
Được. Sữa mẹ vẫn là nguồn kháng thể quý giá cho bé. Nên đeo khẩu trang và rửa tay trước khi cho bú.
Kết luận: Đừng chủ quan khi bị cúm trong thai kỳ
Bị cúm khi mang thai không phải là điều hiếm, nhưng có thể gây hậu quả nghiêm trọng nếu mẹ tự điều trị.
Hãy nhớ:
- Điều trị kháng virus sớm.
- Hạ sốt đúng cách bằng acetaminophen.
- Tiêm vắc-xin cúm bất hoạt trước và trong thai kỳ.
- Báo bác sĩ sản khoa khi có sốt, ho hoặc mệt bất thường.
Nếu mẹ đang bị cúm khi mang thai, hãy liên hệ cơ sở y tế hoặc bác sĩ sản khoa uy tín để được tư vấn và kê đơn phù hợp với tuổi thai. Điều trị đúng giúp mẹ hồi phục nhanh, thai phát triển khỏe mạnh và an toàn.
Tham khảo thêm bài viết tại đây
