Đau bụng dưới khi mang thai rất thường gặp. Phần lớn lành tính như căng dây chằng tròn, táo bón, cơn co Braxton-Hicks. Nhưng một số trường hợp cảnh báo biến chứng. Mẹ cần biết dấu hiệu nguy hiểm và khi nào đi khám ngay. Siêu âm và MRI là lựa chọn an toàn khi cần chẩn đoán.
Vì sao hay đau bụng dưới trong thai kỳ?
Dây chằng tròn bị kéo căng. Tử cung lớn dần làm dây chằng tròn giãn ra. Đau nhói vùng bụng dưới hay bẹn. Tăng khi đứng dậy đột ngột, lăn trở khi ngủ, tập luyện. Thường tự hết sau vài phút.
Cơn co Braxton-Hicks. Căng cứng bụng không đều, không tăng dần, không làm mở cổ tử cung. Gần ngày sinh có thể khó phân biệt với chuyển dạ thật.
Táo bón và đầy hơi. Nội tiết, ít vận động, bổ sung sắt khiến nhu động chậm. Có thể gây đau âm ỉ vùng bụng dưới. (Tài liệu Mayo Clinic khuyến nghị có thể dùng nhuận tràng nhẹ khi bác sĩ cho phép.)
Áp lực thai nhi cuối thai kỳ. Trọng lượng thai gây tức nặng vùng chậu và bụng dưới. Thường không nguy hiểm nếu không kèm triệu chứng khác.
Khi nào là dấu hiệu nguy hiểm?
Đi khám ngay hoặc đến cấp cứu nếu có một trong các dấu hiệu sau:
- Đau dữ dội, liên tục, không đỡ khi nghỉ.
- Ra máu âm đạo, dịch bất thường, sốt, choáng váng.
- Tiểu buốt, tiểu rát, đau khi tiểu.
- Co cứng bụng đều đặn, tăng dần, hơn 6 cơn/giờ.
- Các dấu hiệu này có thể liên quan thai ngoài tử cung, chuyển dạ sớm, rau bong non hoặc nhiễm trùng.
Phân loại theo tam cá nguyệt
Tam cá nguyệt I
- Đau dây chằng, căng cơ: nhẹ, thoáng qua.
- Thai ngoài tử cung, dọa sảy: đau kèm ra máu, có thể choáng. Cần siêu âm và định lượng hCG.
Tam cá nguyệt II
- Round ligament pain tăng do tử cung to nhanh. Đau nhói khi đổi tư thế.
- U xơ thoái hóa, nang buồng trứng vỡ/torsion: đau khu trú, cần siêu âm để loại trừ. (Nguồn Williams Obstetrics tổng quan các nguyên nhân sản và ngoài sản.)
Tam cá nguyệt III
- Braxton-Hicks thường hơn. Cơn co thật sẽ đều, tăng dần và làm mở cổ tử cung.
- Nguy cơ sản khoa: rau bong non, tiền sản giật nặng có thể đau thượng vị/hạ sườn phải. Cần khám sớm nếu đau kèm tăng huyết áp hay ra máu.
Nguyên nhân ngoài sản khoa thường gặp cần lưu ý
- Nhiễm trùng tiểu: tiểu rát, sốt, đau bụng hoặc lưng. Cần xét nghiệm nước tiểu và điều trị sớm.
- Viêm ruột thừa: không luôn điển hình vì ruột thừa “dịch chuyển” lên cao khi thai lớn. Siêu âm là bước đầu. MRI được khuyến cáo khi siêu âm không kết luận.
- Biến chứng mật: sỏi túi mật gây đau hạ sườn phải sau bữa nhiều dầu mỡ. Siêu âm giúp chẩn đoán.
Chẩn đoán an toàn cho mẹ và bé
Khám lâm sàng, xét nghiệm cơ bản. CBC, nước tiểu, chức năng gan tụy… giúp định hướng. (Williams Obstetrics khuyến nghị bộ xét nghiệm nền tảng cho đau bụng sớm thai kỳ.)
Siêu âm là ưu tiên đầu tiên cho bụng và vùng chậu.
MRI không dùng tia X. Được xem là an toàn và có hiệu quả cao trong nhiều bệnh cảnh, ví dụ viêm ruột thừa. Gadolinium chỉ dùng khi lợi ích vượt trội.
X-quang/CT khi thật cần. Liều tia trong chẩn đoán thông thường thấp hơn mức gây hại thai. Không trì hoãn chẩn đoán nếu cần thiết.
Đau bụng dưới khi mang thai: mẹ nên làm gì tại nhà?
Nghỉ, đổi tư thế chậm rãi.
Tắm ấm hoặc chườm ấm nhẹ vùng đau.
Uống đủ nước. Ăn nhiều chất xơ để giảm táo bón.
Có thể dùng nhuận tràng nhẹ hoặc làm mềm phân theo chỉ định bác sĩ. Không tự ý dùng thuốc giảm đau.
Khi nào cần đến bệnh viện ngay?
Đau liên tục, tăng dần, không đáp ứng nghỉ ngơi.
Đau kèm sốt, nôn, tiêu chảy nặng, choáng váng.
Ra máu âm đạo, rỉ ối, dịch hôi.
Co cứng đều ≥6 cơn/giờ hoặc co + đau lưng âm ỉ kéo dài.
Tiểu buốt, tiểu ít, đau lưng sốt.
Đây là các ngưỡng nên gọi bác sĩ hoặc tới cấp cứu.
Mẹo phân biệt Braxton-Hicks với chuyển dạ thật
Giả: cơn co không đều, không mạnh dần, hết khi đổi tư thế hay nghỉ.
Thật: đều, kéo dài hơn, mạnh dần, sát nhau và gây mở cổ tử cung. Hãy canh thời gian từng cơn để theo dõi.
Câu hỏi thường gặp
Đau bụng dưới khi mang thai có nguy hiểm không?
Đa số lành tính. Nhưng nếu đau dữ dội hoặc kèm dấu hiệu cảnh báo, cần khám ngay.
Siêu âm nhiều có hại cho bé không?
Siêu âm an toàn. MRI cũng an toàn khi cần. Chỉ hạn chế dùng gadolinium.
Đau vùng bẹn như kim chích khi đứng lên có sao không?
Thường do dây chằng tròn. Đau ngắn rồi hết. Thay đổi tư thế chậm và chườm ấm giúp giảm khó chịu.
Kết luận
Đau bụng dưới khi mang thai thường là triệu chứng sinh lý. Tuy vậy, mẹ hãy lắng nghe cơ thể và theo dõi dấu hiệu nguy hiểm. Khi nghi ngờ, đi khám sớm để bảo đảm an toàn cho mẹ và bé. Siêu âm là bước đầu. MRI hỗ trợ khi chẩn đoán chưa rõ. Đừng trì hoãn nếu cơn đau khác thường.
Tham khảo thêm bài viết tại đây
