Siêu âm mốc 12 tuần: “cửa ngõ” quan trọng để hiểu sức khỏe thai nhi

Siêu âm mốc 12 tuần là gì?

Siêu âm mốc 12 tuần là lần siêu âm được thực hiện trong khoảng 11 – 13 tuần 6 ngày.
Đây thường được gọi là siêu âm quý 1, siêu âm hình thái sớm hoặc siêu âm đo độ mờ da gáy.

Ở mốc này, em bé đã qua giai đoạn phôi. Đa số cơ quan lớn đã hình thành. Bác sĩ có thể nhìn khá rõ đầu, mặt, tim, bụng, tay chân, dây rốn và bánh rau trên màn hình siêu âm.

Siêu âm mốc 12 tuần là một trong ba mốc siêu âm quan trọng nhất của thai kỳ, cùng với mốc khoảng 22 tuần và khoảng 30–32 tuần.

Vì sao siêu âm mốc 12 tuần đặc biệt quan trọng?

Siêu âm mốc 12 tuần không chỉ để “nhìn con cho vui”. Đây là mốc giúp trả lời nhiều câu hỏi then chốt:

• Thai có làm tổ đúng trong buồng tử cung hay không.
• Thai có đang sống và phát triển đúng tuổi thai.
• Có bao nhiêu thai, thai đôi hay đơn, tính chất bánh rau ở thai đôi.
• Nguy cơ một số bất thường nhiễm sắc thể.
• Khảo sát sớm nhiều dị tật nặng của thai.

Một số lý do lớn khiến bác sĩ luôn khuyến cáo không nên bỏ qua mốc này:

1. Xác định lại tuổi thai và ngày dự sinh khá chính xác
   • Ở giai đoạn 11–13 tuần, đo chiều dài đầu mông (CRL) cho độ chính xác cao.
   • Độ lệch thường chỉ khoảng vài ngày, tốt hơn so với các mốc về sau.
2. Sàng lọc sớm bất thường nhiễm sắc thể
   • Đo độ mờ da gáy (NT – nuchal translucency).
   • Quan sát xương mũi, một số dấu hiệu ở mặt, tim, bụng.
   • Khi cần, kết hợp với xét nghiệm máu hoặc NIPT để ước tính nguy cơ hội chứng Down, Edwards, Patau.
3. Phát hiện sớm nhiều dị tật cấu trúc nặng
   • Không phải dị tật nào cũng thấy được, nhưng có thể phát hiện sớm:
     • Vô sọ, não úng thủy nặng, dị dạng sọ não.
     • Thoát vị rốn, hở thành bụng.
     • Một số dị tật tim nặng, bất thường chi, cột sống, thành ngực.
4. Đánh giá sớm một số nguy cơ cho mẹ
   • Một số trung tâm có thể đo Doppler động mạch tử cung.
   • Kết hợp huyết áp, xét nghiệm máu để dự đoán nguy cơ tiền sản giật sớm.

Siêu âm mốc 12 tuần giúp phát hiện những gì?

Trong một lần siêu âm mốc 12 tuần được thực hiện đầy đủ, bác sĩ thường đánh giá:

• Tình trạng thai:
  • Thai sống hay không, tim thai có đều hay không.
  • Số lượng thai, vị trí bánh rau, vị trí làm tổ.
• Đo đạc cơ bản:
  • Chiều dài đầu mông (CRL).
  • Độ mờ da gáy (NT).
• Hình thái thai:
  • Hộp sọ, não, đường giữa, “dấu cánh bướm” của đám rối mạch mạc.
  • Mặt: hốc mắt, xương mũi, môi trên, cằm.
  • Tim: ít nhất nhìn được 4 buồng tim, vị trí tim.
  • Thành bụng trước, rốn, dạ dày, bàng quang.
  • Cột sống, tay, chân, số lượng chi.
• Phần phụ:
  • Bánh rau, dây rốn, số lượng mạch rốn (2 động mạch, 1 tĩnh mạch).
  • Lượng nước ối.
  • Tử cung, cổ tử cung, buồng trứng.

Các nghiên cứu cho thấy, với siêu âm chuẩn hóa và bác sĩ được đào tạo, có thể phát hiện được một tỷ lệ lớn dị tật nặng ngay từ mốc 11–13 tuần.

Thời điểm lý tưởng để đi siêu âm mốc 12 tuần

Không phải đúng “12 tuần 0 ngày” mới gọi là siêu âm mốc 12 tuần. Khoảng thời gian phù hợp là:

• Từ 11 tuần 0 ngày đến 13 tuần 6 ngày.
• Chiều dài đầu mông của thai trong khoảng 45–84 mm.

Đi quá sớm, thai còn nhỏ, nhiều cấu trúc chưa rõ, khó đánh giá.
Đi quá muộn, độ mờ da gáy không còn ý nghĩa chính xác, giá trị sàng lọc giảm.

Do đó, mẹ bầu nên chủ động đặt lịch siêu âm mốc 12 tuần trong khoảng thời gian trên. Nên ưu tiên cơ sở có bác sĩ siêu âm sản khoa được đào tạo bài bản về siêu âm quý 1.

Mẹ bầu cần chuẩn bị gì trước khi siêu âm mốc 12 tuần?

Chuẩn bị thường khá đơn giản:

• Không cần nhịn ăn.
• Đa số trường hợp không cần nhịn tiểu.
• Mang theo:
  • Sổ khám thai, các kết quả xét nghiệm đã làm.
  • Các đơn thuốc đang dùng.
• Ghi sẵn những điều muốn hỏi bác sĩ:
  • Nguy cơ của em bé.
  • Kế hoạch các lần khám sau.
  • Có cần làm thêm xét nghiệm máu hay NIPT.

Quan trọng nhất là chuẩn bị tâm lý bình tĩnh và cởi mở. Siêu âm mốc 12 tuần là để tìm cách bảo vệ mẹ và bé tốt hơn, không phải để “dọa” mẹ.

Quy trình siêu âm mốc 12 tuần diễn ra như thế nào?

Thông thường, siêu âm mốc 12 tuần được thực hiện bằng đầu dò qua thành bụng.

Quy trình cơ bản:

1. Mẹ nằm ngửa thoải mái, lộ vùng bụng dưới.
2. Bác sĩ bôi gel và di chuyển đầu dò trên bụng.
3. Hình ảnh thai hiện trên màn hình, bác sĩ vừa quan sát vừa đo đạc.
4. Khi cần nhìn kỹ hơn vùng đầu, mặt, cổ tử cung, bác sĩ có thể đề nghị thêm siêu âm đầu dò âm đạo.

Thời gian siêu âm mốc 12 tuần thường khoảng 15–30 phút. Có thể lâu hơn nếu mẹ có thành bụng dày hoặc thai “quay lưng”, khó quan sát.

Siêu âm dùng sóng âm tần số cao, không phải tia X. Các nghiên cứu lớn cho đến nay chưa ghi nhận tác hại lâu dài của siêu âm chẩn đoán khi sử dụng đúng hướng dẫn, đúng chỉ định.

Bác sĩ luôn cố gắng tuân thủ nguyên tắc ALARA dùng năng lượng siêu âm thấp nhất có thể, trong thời gian đủ để có hình ảnh chẩn đoán.

Những ai càng không nên bỏ qua siêu âm mốc 12 tuần?

Tất cả mẹ bầu đều nên siêu âm mốc 12 tuần.
Tuy vậy, một số nhóm càng nên chú ý hơn:

• Mẹ trên 35 tuổi.
• Có tiền sử sinh con dị tật bẩm sinh.
• Có sảy thai nhiều lần, thai lưu không rõ nguyên nhân.
• Mẹ mắc bệnh lý mạn tính: đái tháo đường, lupus, bệnh tim, bệnh thận.
• Sử dụng thuốc chống động kinh, thuốc kháng đông hoặc thuốc đặc biệt khác.
• Mang thai đôi, thai IVF, hoặc có bất thường trên các lần siêu âm trước.

Với các trường hợp này, siêu âm mốc 12 tuần thường được kết hợp với các xét nghiệm sàng lọc chuyên sâu hơn.

Nếu kết quả siêu âm mốc 12 tuần có bất thường thì sao?

Điều đầu tiên: đừng tự hoảng loạn.
Siêu âm là công cụ sàng lọc, không phải lúc nào cũng là chẩn đoán cuối cùng.

Tùy từng bất thường, bác sĩ có thể:

• Hẹn siêu âm lại sau 1–2 tuần để xem bất thường có thay đổi.
• Chuyển sang siêu âm hình thái chuyên sâu, dùng máy độ phân giải cao.
• Kết hợp xét nghiệm máu (double test, NIPT).
• Tư vấn thực hiện sinh thiết gai nhau (CVS) hoặc chọc ối khi nghi ngờ bất thường nhiễm sắc thể hoặc gen.

Nhiều dấu hiệu “báo động” ở siêu âm mốc 12 tuần về sau có thể trở về bình thường. Một số bất thường nhẹ không ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống của bé. Ngược lại, có những dị tật rất nặng cần được phát hiện sớm để gia đình có đủ thời gian cân nhắc, chuẩn bị tâm lý và lập kế hoạch chăm sóc phù hợp.

Điều quan trọng là mẹ nên trao đổi trực tiếp với bác sĩ siêu âm và bác sĩ theo dõi thai. Không nên tự suy diễn theo thông tin rời rạc trên mạng.

Kết luận: Đừng bỏ lỡ “cơ hội vàng” từ siêu âm mốc 12 tuần

Siêu âm mốc 12 tuần là một “cửa ngõ” rất quan trọng của thai kỳ.
Đây là lúc:

• Kiểm tra thai đang phát triển tốt.
• Sàng lọc sớm nhiều dị tật nặng và bất thường nhiễm sắc thể.
• Định hướng kế hoạch theo dõi thai và chăm sóc cho mẹ.

Thay vì lo lắng quá mức, mẹ hãy coi siêu âm mốc 12 tuần là cơ hội để hiểu rõ hơn về em bé. Việc đi đúng mốc, tại địa chỉ uy tín, với bác sĩ được đào tạo chuyên sâu về siêu âm thai sẽ giúp tăng khả năng phát hiện sớm vấn đề và có kế hoạch xử trí phù hợp.

Nếu mẹ đã đến gần tuần thứ 11 mà chưa đặt lịch siêu âm, hãy chủ động sắp xếp ngay hôm nay. Siêu âm mốc 12 tuần là một trong những món quà quan trọng nhất mẹ có thể dành cho em bé ngay từ trong bụng.

Tìm hiểu thêm tại đây