Sa dây rốn là một cấp cứu sản khoa hiếm gặp nhưng có thể gây nguy hiểm cho thai nhi nếu không phát hiện sớm. Khi sa dây rốn, phần dây rốn tụt xuống dưới ngôi thai và bị chèn ép. Điều này có thể làm giảm oxy đến thai nhi và gây suy thai cấp.
Bài viết này giúp mẹ bầu hiểu rõ sa dây rốn là gì, vì sao xảy ra, dấu hiệu nhận biết và cách xử trí đúng.
Sa dây rốn là gì?
Sa dây rốn xảy ra khi một đoạn dây rốn nằm trước hoặc cạnh phần thai trình diện trong cổ tử cung. Khi đó, dây rốn dễ bị ép giữa đầu thai và xương chậu của mẹ. Thai nhi có thể thiếu oxy và gặp nguy hiểm rất nhanh.
Có hai dạng:
- Sa dây rốn rõ: dây rốn lọt xuống âm đạo, thậm chí ra ngoài âm hộ.
- Sa dây rốn kín: dây rốn nằm cạnh ngôi thai, không nhìn thấy. Chỉ phát hiện khi tim thai bất thường.
Cả hai dạng đều có thể đe doạ thai nhi.
Tần suất xảy ra
Sa dây rốn chỉ gặp khoảng 0,12–0,18% các ca sinh. Đây là biến cố hiếm nhưng diễn tiến rất nhanh, đòi hỏi xử trí ngay.
Nguyên nhân và cơ chế hình thành sa dây rốn
Nhiều trường hợp xảy ra ngay khi vỡ ối. Nước ối chảy mạnh có thể đẩy dây rốn xuống dưới nếu đầu thai chưa lọt.
Một số thủ thuật sản khoa như bấm ối, đặt điện cực da đầu thai, xoay ngôi thai… cũng có thể vô tình đẩy dây rốn xuống nếu ngôi thai còn cao.
Những yếu tố nguy cơ gây sa dây rốn
Các yếu tố làm tăng nguy cơ gồm:
- Ngôi thai bất thường (ngôi mông, ngôi ngang).
- Đầu thai “lơ lửng”, chưa lọt.
- Đa ối, nước ối nhiều.
- Thai non tháng, thai nhẹ cân.
- Song thai, đặc biệt là thai thứ hai.
- Dây rốn dài, bám màng hoặc bám mép.
- Đẻ nhiều lần, cổ tử cung mở nhanh.
- Thủ thuật sản khoa khi đầu thai chưa áp sát cổ tử cung.
Mẹ có nguy cơ cao nên nhập viện sớm khi có dấu hiệu chuyển dạ hoặc khi vỡ ối.
Dấu hiệu nhận biết sa dây rốn
Trong bệnh viện
- Nhịp tim thai giảm sâu và kéo dài ngay sau khi vỡ ối.
- Biểu đồ tim thai có các cơn giảm nhịp biến thiên.
- Khi thăm khám có thể sờ thấy dây rốn trước ngôi thai.
Khi đang ở nhà
- Mẹ cảm thấy có khối mềm, trơn, đập theo nhịp mạch ở âm hộ.
- Sau vỡ ối, thai máy giảm nhanh hoặc ngừng máy.
Đây là tình huống cấp cứu tối khẩn cấp.
Chẩn đoán sa dây rốn
- Trong chuyển dạ: bác sĩ xác định khi sờ thấy dây rốn hoặc khi tim thai giảm đột ngột.
- Trước chuyển dạ: siêu âm có thể phát hiện “trình diện dây rốn”, nhưng không phải lúc nào cũng thấy.
Xử trí sa dây rốn trong bệnh viện
Khi phát hiện, mục tiêu là sinh thai càng nhanh càng tốt.
Các bước xử trí:
- Gọi ekip cấp cứu sản khoa, gây mê, sơ sinh.
- Nâng đầu thai lên để giảm chèn ép dây rốn.
- Cho mẹ nằm đầu thấp hoặc tư thế quỳ ngực.
- Bơm nước vào bàng quang để đẩy ngôi thai lên cao nếu cần.
- Tránh để dây rốn lộ ra ngoài quá lâu.
- Mổ lấy thai cấp cứu là hướng xử trí chính.
Sinh đường âm đạo chỉ thực hiện khi thai đã xuống rất thấp và có thể đẻ ngay.
Mẹ cần làm gì nếu nghi sa dây rốn khi ở nhà?
- Gọi 115 hoặc tới bệnh viện gần nhất.
- Nằm tư thế quỳ ngực hoặc nằm nghiêng trái và kê cao mông.
- Không cố đẩy dây rốn vào trong.
- Đi viện càng nhanh càng tốt.
Tiên lượng cho mẹ và bé
- Nếu xảy ra trong bệnh viện, phát hiện sớm → tiên lượng tốt.
- Nếu xảy ra ngoài bệnh viện, nguy cơ tử vong của thai tăng cao do chậm xử trí.
- Mẹ thường không gặp biến chứng đáng kể nếu được mổ kịp thời.
Có thể phòng tránh không?
Không thể phòng tuyệt đối nhưng có thể giảm nguy cơ bằng cách:
- Khám thai đúng lịch.
- Nhập viện sớm khi có dấu hiệu chuyển dạ.
- Không tự ý can thiệp như bấm ối tại nhà.
- Bác sĩ thực hiện bấm ối kiểm soát khi đầu thai chưa lọt.
- Theo dõi sát nếu có trình diện dây rốn trên siêu âm.
Kết luận
Sa dây rốn là tình huống hiếm nhưng cực kỳ nguy hiểm với thai nhi. Việc nhận biết sớm, nhập viện đúng lúc và xử trí kịp thời có thể cứu sống em bé. Mẹ nên đi khám ngay khi vỡ ối, có đau bụng chuyển dạ, hoặc cảm thấy bất thường về thai máy.
Nếu mẹ nằm trong nhóm nguy cơ cao, hãy chủ động trao đổi với bác sĩ để được tư vấn hướng theo dõi và nhập viện phù hợp.
Tìm hiểu thêm tại đây
