Thai ngoài tử cung là một cấp cứu sản khoa rất nguy hiểm. Nếu không phát hiện sớm, thai có thể vỡ và gây chảy máu ồ ạt trong ổ bụng. Khi đó, người mẹ có thể rơi vào sốc mất máu, đe dọa tính mạng. Hiểu đúng về Thai Ngoài Tử Cung giúp mẹ bảo vệ chính mình và lên kế hoạch mang thai an toàn về sau.
Thai ngoài tử cung là gì?
Bình thường, trứng sau khi thụ tinh sẽ di chuyển vào trong buồng tử cung và làm tổ ở đó. Thai ngoài tử cung là tình trạng trứng đã thụ tinh nhưng lại làm tổ ngoài buồng tử cung.
Vị trí hay gặp nhất là vòi tử cung (ống dẫn trứng). Ít gặp hơn là cổ tử cung, buồng trứng, góc kẽ tử cung hoặc ổ bụng. Ở các vị trí này, niêm mạc không đủ dày và không co giãn tốt như buồng tử cung. Vì thế, thai không thể phát triển bình thường và dễ gây vỡ, chảy máu.
Thai ngoài tử cung không thể giữ đến khi sinh. Mục tiêu điều trị là bảo vệ tính mạng người mẹ và, nếu có thể, bảo tồn khả năng sinh sản cho tương lai.
Tại sao Thai Ngoài Tử Cung nguy hiểm?
Nguy hiểm nhất là nguy cơ vỡ khối thai và chảy máu trong ổ bụng. Máu chảy nhanh, nhiều, có thể không thấy ra ngoài âm đạo. Người mẹ sẽ đau bụng dữ dội, choáng váng, tụt huyết áp, thậm chí ngất.
Nếu không mổ cấp cứu kịp thời để cầm máu, người mẹ có thể tử vong. Ở nhiều nước, thai ngoài tử cung là một trong các nguyên nhân hàng đầu gây tử vong mẹ trong 3 tháng đầu thai kỳ.
Ngoài ra, Thai Ngoài Tử Cung còn có thể làm tổn thương vòi tử cung. Sau này, mẹ có thể khó mang thai tự nhiên hơn hoặc tăng nguy cơ tái phát.
Ai dễ bị thai ngoài tử cung?
Bất kỳ phụ nữ nào có quan hệ tình dục và có khả năng mang thai đều có nguy cơ. Tuy nhiên, một số nhóm nguy cơ cao hơn:
- Tiền sử thai ngoài tử cung trước đó
- Đã từng mổ, can thiệp trên vòi tử cung
- Từng bị viêm nhiễm vùng chậu, viêm vòi tử cung
- Đang mang vòng tránh thai
- Thụ tinh ống nghiệm (IVF) hoặc các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản
- Hút thuốc lá kéo dài
Dù vậy, có hơn một nửa trường hợp không tìm được yếu tố nguy cơ rõ ràng. Vì thế, mọi phụ nữ có trễ kinh, đau bụng hoặc ra máu bất thường đều cần được nghĩ đến khả năng thai ngoài tử cung.
Dấu hiệu nhận biết thai ngoài tử cung
Triệu chứng có thể rất đa dạng. Đôi khi chỉ hơi mơ hồ, dễ nhầm với dọa sảy, rong kinh hoặc đau bụng thông thường. Những dấu hiệu thường gặp:
- Chậm kinh hoặc trễ kinh
- Thử que lên hai vạch hoặc xét nghiệm máu hCG dương tính
- Ra máu âm đạo ít hoặc vừa, màu nâu sậm hoặc đỏ tươi
- Đau bụng dưới âm ỉ hoặc nhói từng cơn, có thể lệch một bên
Khi khối thai vỡ hoặc chảy máu nhiều, sẽ có thêm các dấu hiệu nguy hiểm:
- Đau bụng dữ dội, lan vai hoặc quanh trực tràng
- Choáng váng, hoa mắt, mệt lả, vã mồ hôi
- Mạch nhanh, huyết áp tụt, có thể ngất xỉu
Đây là tình trạng cấp cứu, cần đưa đến bệnh viện ngay lập tức. Không tự nằm chờ ở nhà, không uống thuốc giảm đau để “cho qua”.
Chẩn đoán thai ngoài tử cung như thế nào?
Bác sĩ sẽ kết hợp hỏi bệnh, khám lâm sàng, siêu âm và xét nghiệm máu để chẩn đoán.
1. Thử thai và định lượng hCG
Xét nghiệm máu đo nồng độ hCG cho biết chắc chắn có thai hay không. Đồng thời, bác sĩ có thể cho làm lại sau 48 giờ để xem mức tăng.
Ở thai trong buồng tử cung bình thường, hCG thường tăng khá rõ sau 2 ngày. Nếu hCG tăng ít, tăng chậm hoặc đứng yên, bác sĩ sẽ nghĩ tới thai ngoài tử cung hoặc thai lưu sớm.
2. Siêu âm đầu dò âm đạo
Siêu âm đầu dò là công cụ quan trọng nhất để phát hiện thai ở ngoài tử cung. Qua siêu âm, bác sĩ sẽ:
- Tìm túi thai trong buồng tử cung
- Tìm khối bất thường ở vùng phần phụ, gần vòi tử cung
- Xem có dịch (máu) trong ổ bụng hay không
Nếu hCG đã cao đến mức lẽ ra phải thấy túi thai trong buồng tử cung, nhưng siêu âm không thấy, bác sĩ phải nghĩ tới thai ngoài tử cung hoặc thai chưa rõ vị trí (pregnancy of unknown location). Khi đó, cần theo dõi sát bằng siêu âm và xét nghiệm lặp lại.
Các phương pháp điều trị thai ngoài tử cung
Tùy tình trạng huyết động, mức độ chảy máu, vị trí khối thai, kích thước, nồng độ hCG và mong muốn sinh con sau này, bác sĩ sẽ cân nhắc cách điều trị phù hợp.
1. Mổ cấp cứu
Áp dụng khi khối thai đã vỡ, người bệnh có dấu hiệu choáng hoặc chảy máu trong nhiều. Mục tiêu là cầm máu nhanh nhất, bảo toàn tính mạng.
Bác sĩ có thể mổ mở hoặc mổ nội soi, tùy điều kiện. Thường phải cắt đoạn vòi tử cung bên có thai ngoài tử cung. Trong những trường hợp nhẹ hơn, có thể mở vòi tử cung lấy khối thai, sau đó khâu lại.
2. Điều trị nội khoa bằng methotrexate
Áp dụng cho các trường hợp:
- Chưa vỡ khối thai
- Người bệnh ổn định, không có dấu hiệu choáng
- Khối thai nhỏ, chưa có tim thai, hCG chưa quá cao
Methotrexate là thuốc ức chế sự phát triển của tế bào nhau thai. Sau tiêm, nồng độ hCG sẽ giảm dần. Người bệnh cần tái khám đúng hẹn để xét nghiệm lại, vì đôi khi phải tiêm thêm liều thứ hai.
3. Theo dõi chờ đợi (expectant management)
Chỉ áp dụng rất chọn lọc, khi:
- Nồng độ hCG thấp và đang giảm tự nhiên
- Không thấy khối thai lớn trên siêu âm
- Người bệnh hoàn toàn ổn định và chấp nhận theo dõi sát
Không phải ai cũng phù hợp phương án này. Trong quá trình theo dõi, nếu xuất hiện đau bụng tăng, choáng, hCG không giảm, bác sĩ sẽ phải chuyển sang điều trị tích cực hơn.
Thai ngoài tử cung có tái phát không?
Sau một lần Thai Ngoài Tử Cung, nguy cơ tái phát cao hơn người bình thường. Tuy nhiên, rất nhiều phụ nữ vẫn có thể mang thai lại bình thường và sinh con khỏe mạnh.
Một vài gợi ý khi chuẩn bị lần mang thai sau:
- Khám trước khi mang thai để đánh giá lại vòi tử cung còn lại
- Điều trị dứt điểm các nhiễm trùng phụ khoa nếu có
- Bỏ thuốc lá, hạn chế các yếu tố nguy cơ
- Khi trễ kinh, đi siêu âm sớm (khoảng 5–6 tuần) để xác định vị trí thai
Nếu phát hiện thai trong buồng tử cung sớm, mẹ sẽ yên tâm hơn rất nhiều.
Mẹ bầu cần làm gì để bảo vệ mình?
Thai ngoài tử cung không thể phòng tránh hoàn toàn. Tuy vậy, mẹ có thể giảm bớt nguy cơ và tăng cơ hội phát hiện sớm:
- Quan hệ tình dục an toàn, điều trị sớm các bệnh lây qua đường tình dục
- Không hút thuốc lá, tránh khói thuốc thụ động
- Khám phụ khoa định kỳ, nhất là khi có khí hư bất thường hoặc đau vùng chậu kéo dài
- Khi chậm kinh, thử que sớm. Nếu que dương tính mà đau bụng hay ra máu, hãy đi khám ngay.
Thai Ngoài Tử Cung là một cấp cứu nhưng hoàn toàn có thể được xử trí an toàn nếu phát hiện sớm và điều trị đúng. Khi có bất kỳ triệu chứng bất thường trong 3 tháng đầu thai kỳ, mẹ đừng chủ quan, đừng tự đoán bệnh. Hãy đến cơ sở y tế có chuyên khoa sản để được thăm khám và tư vấn cụ thể cho từng trường hợp.
Chăm sóc sức khỏe sinh sản là chăm sóc chính tương lai của mình và của em bé sau này.
Kết luận
Thai Ngoài Tử Cung là tình trạng nguy hiểm nhưng có thể phát hiện sớm bằng siêu âm và xét nghiệm hCG. Khi thấy đau bụng hoặc ra máu trong 3 tháng đầu, mẹ nên đi khám ngay. Xử trí đúng thời điểm giúp giảm biến chứng và bảo vệ khả năng sinh sản về sau.
Tìm hiểu thêm tại đây
