Ốm nghén?
Ốm nghén là gì: tình trạng buồn nôn và nôn thường gặp trong thai kỳ, nhất là 3 tháng đầu. Khoảng 70–80% phụ nữ mang thai trải qua ốm nghén ở mức độ khác nhau. Dù gây khó chịu, đa số trường hợp ốm nghén không nguy hiểm. Có thể cải thiện bằng chế độ ăn uống, nghỉ ngơi và một số biện pháp hỗ trợ y khoa.
Nguyên nhân ốm nghén là gì?
Nguyên nhân chính xác vẫn chưa được xác định, nhưng các yếu tố liên quan gồm:
- Hormone thai kỳ (hCG, estrogen, progesterone) tăng cao làm ảnh hưởng tiêu hóa.
- Hệ thần kinh và khứu giác nhạy cảm hơn, dễ bị kích thích bởi mùi thức ăn, khói, mỹ phẩm.
- Yếu tố tâm lý như lo âu, căng thẳng có thể làm triệu chứng nặng hơn.
Dấu hiệu nhận biết ốm nghén là gì
- Buồn nôn, nôn nhiều lần trong ngày.
- Chán ăn, thay đổi khẩu vị, chỉ thích một số món nhất định.
- Nhạy cảm với mùi hương mạnh.
- Trong trường hợp nặng (nôn quá nhiều, sụt cân, mất nước) có thể là nôn nghén nặng (hyperemesis gravidarum), cần được điều trị tại bệnh viện.
Cách điều trị ốm nghén là gì
1. Điều chỉnh chế độ ăn uống
Chế độ ăn có vai trò quan trọng nhất trong việc cải thiện ốm nghén. Mẹ bầu có thể áp dụng các nguyên tắc sau:
- Ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày: Không nên để bụng đói vì khi dạ dày trống rỗng. Axit dịch vị tăng cao sẽ làm tình trạng buồn nôn nặng hơn. Có thể chuẩn bị sẵn bánh quy, ngũ cốc, hoặc hạt khô để ăn ngay khi vừa thức dậy hoặc giữa đêm khi tỉnh giấc.
- Chọn thực phẩm dễ tiêu, ít dầu mỡ: Ưu tiên các món hấp, luộc, nướng thay vì chiên rán. Thực phẩm giàu protein như thịt nạc, cá, trứng, đậu phụ, sữa chua giúp giảm cảm giác buồn nôn tốt hơn so với tinh bột đơn thuần.
- Hạn chế thực phẩm dễ gây kích thích: Tránh các món ăn nhiều gia vị, cay nóng, có mùi hăng hoặc nhiều dầu mỡ vì chúng thường khiến mẹ bầu nôn ói nhiều hơn.
- Uống nước đúng cách: Thay vì uống nhiều một lần, nên chia nhỏ thành từng ngụm trong ngày. Nước mát, nước chanh loãng, nước gừng ấm hoặc trà bạc hà có thể làm dịu dạ dày. Các loại nước có ga đôi khi gây đầy bụng nên cần thử từ lượng nhỏ.
2. Chế độ sinh hoạt và ăn uống trong điều trị ốm nghén là gì?
Ngoài chế độ ăn, lối sống hàng ngày cũng ảnh hưởng lớn đến mức độ ốm nghén:
- Nghỉ ngơi đầy đủ: Mệt mỏi và thiếu ngủ làm triệu chứng nặng hơn. Mẹ bầu nên ngủ trưa ngắn và đi ngủ sớm để cơ thể được phục hồi.
- Tránh môi trường có nhiều mùi: Nên hạn chế tiếp xúc với khói thuốc, mùi dầu mỡ, nước hoa, hoặc nơi ngột ngạt. Khi nấu ăn, hãy mở cửa sổ hoặc nhờ người thân hỗ trợ.
- Tập luyện nhẹ nhàng: Các bài tập yoga cho bà bầu hoặc đi bộ 15–20 phút mỗi ngày giúp tăng tuần hoàn máu, giảm căng thẳng và cải thiện hệ tiêu hóa.
- Tư thế sau ăn: Tránh nằm ngay sau bữa ăn, nên ngồi nghỉ hoặc đi lại nhẹ nhàng để giảm nguy cơ trào ngược dạ dày.
3. Bổ sung vitamin và khoáng chất
Thiếu hụt vitamin có thể làm tình trạng ốm nghén nặng hơn. Do đó, việc bổ sung cần được chú ý:
- Vitamin B6 (pyridoxine): Nhiều nghiên cứu cho thấy liều thấp vitamin B6 có thể giảm rõ rệt mức độ buồn nôn. Liều thường dùng 10–25 mg, chia 2–3 lần/ngày theo chỉ định bác sĩ.
- Vitamin tổng hợp cho bà bầu: Nên uống sau bữa ăn để tránh kích ứng dạ dày. Nếu viên uống có chứa sắt làm tình trạng nôn ói nặng hơn, bác sĩ có thể đổi sang loại khác hoặc bổ sung sắt riêng khi mẹ đã hết ốm nghén.
- Folic acid: Dù tạm ngưng vitamin tổng hợp, mẹ bầu vẫn cần bổ sung folic acid (400–800 mcg/ngày) trong 3 tháng đầu để phòng ngừa dị tật ống thần kinh.
4. Sử dụng gừng trong điều trị ốm nghén
Gừng được xem là thảo dược an toàn. Gừng có tác dụng giảm buồn nôn đã được nhiều nghiên cứu chứng minh. Một số cách dùng gừng:
- Trà gừng ấm: Thái vài lát gừng tươi, hãm với nước nóng trong 5–10 phút, uống ấm buổi sáng hoặc khi cảm thấy buồn nôn.
- Kẹo gừng, mứt gừng, bánh quy gừng: Có thể ngậm khi đi xe hoặc ở nơi dễ bị kích thích mùi.
- Viên nang gừng: Liều thường dùng 1–1,5 g chia 2–3 lần/ngày. Nhưng cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng.
Lưu ý: Mẹ bầu bị viêm loét dạ dày, trào ngược nặng hoặc rối loạn đông máu nên hạn chế sử dụng gừng thường xuyên.
5. Thuốc chống ốm nghén là gì
Khi các biện pháp trên không hiệu quả hoặc ốm nghén quá nặng, bác sĩ có thể kê đơn thuốc:
- Doxylamine-pyridoxine: Là lựa chọn an toàn, thường được sử dụng đầu tiên (pruzena 10mg).
- Kháng histamin (Dimenhydrinate, Diphenhydramine): Giúp giảm buồn nôn, được sử dụng khi cần thiết.
- Dopamine antagonist (Metoclopramide, Promethazine): Dùng trong trường hợp triệu chứng trung bình đến nặng.
- Serotonin antagonist (Ondansetron): Có thể cân nhắc khi các thuốc trên không hiệu quả, nhưng cần trao đổi kỹ với bác sĩ vì còn một số tranh luận về độ an toàn trong 3 tháng đầu.
Nếu tình trạng nôn kéo dài gây mất nước, rối loạn điện giải hoặc sụt cân nhiều, mẹ bầu cần nhập viện để truyền dịch, bổ sung vitamin và điều trị tích cực.
Khi nào cần đi khám bác sĩ?
- Nôn liên tục, không ăn uống được.
- Giảm cân >5% so với trước khi mang thai.
- Ít đi tiểu, chóng mặt, tim đập nhanh – dấu hiệu mất nước.
- Nôn ra máu hoặc đau bụng dữ dội.
Vậy ốm nghén là gì?
Qua bài viết, bạn đã hiểu rõ ốm nghén là gì và quan trọng hơn là cách điều trị ốm nghén an toàn, hiệu quả. Hầu hết các trường hợp chỉ cần điều chỉnh chế độ ăn uống và nghỉ ngơi, một số mẹ bầu cần thêm thuốc hỗ trợ theo chỉ định. Việc thăm khám kịp thời khi có dấu hiệu bất thường sẽ giúp bảo vệ sức khỏe cả mẹ và bé.
Tham khảo thêm bài viết
