Ngôi thai ngược là gì?
Ngôi thai ngược xảy ra khi mông hoặc chân em bé ở dưới. Tỉ lệ gặp khoảng 3% ở cuối thai kỳ. Đa số thai vẫn bình thường. Tuy nhiên nguy cơ dị tật và biến chứng khi sinh có tăng. Vì vậy cần khám và tư vấn rõ.
Các dạng ngôi thai ngược
Frank breech (ngôi mông kiểu duỗi gối): hông gập, gối duỗi, bàn chân gần đầu.
Complete breech (ngôi mông đủ): hông gập, gối gập.
Incomplete breech (ngôi mông không hoàn toàn): một hoặc hai hông không gập hết, có thể sổ chân trước.
Vì sao có ngôi thai ngược?
Phần lớn là ngẫu nhiên. Một số yếu tố nguy cơ: sinh non, tử cung bất thường, rau tiền đạo, đa ối hay thiểu ối. Con nhỏ, dị tật, dây rốn ngắn, đa thai cũng liên quan. Mẹ lớn tuổi hoặc con gái có tỉ lệ cao hơn một chút.
Dấu hiệu nhận biết ngôi thai ngược
Mẹ thấy đầu bé ở vùng thượng vị, tức dưới bờ sườn.
Cảm nhận cử động chân thấp hơn, gần vùng hạ vị.
Khám bụng có khối mềm ở đoạn dưới. Đầu thai ở đáy tử cung.
Siêu âm xác định chắc chắn. Siêu âm còn đánh giá kiểu ngôi, ối, rau, dị tật.
Nguy cơ khi để ngôi thai ngược sinh tự nhiên
Sa dây rốn, nhất là ngôi không hoàn toàn.
Kẹt vai hoặc kẹt đầu hậu.
Ngạt sơ sinh và chấn thương khi sinh.
Trẻ dễ có loạn sản khớp háng, vẹo cổ cơ. Cần tầm soát sau sinh.
Tỷ lệ tự quay đầu
Trước 28 tuần, thai có thể quay nhiều lần. Sau 36 tuần, khoảng 1/4 trường hợp vẫn có thể tự xoay. Tuy vậy, càng sát ngày sinh, khả năng tự xoay càng giảm.
Chiến lược xử trí gần cuối thai kỳ
Có bốn hướng chính. Quyết định dựa trên nguyện vọng của mẹ và kinh nghiệm cơ sở.
- Xoay thai ngoài (ECV), mổ nếu thất bại
- Thực hiện ở 36–37 tuần tại bệnh viện.
- Dùng thuốc giảm co, theo dõi tim thai liên tục.
- Nếu xoay thành công, mẹ có thể sinh thường.
- Nếu thất bại hoặc thai xoay ngược lại, cân nhắc mổ chủ động.
- ECV rồi cân nhắc sinh ngả âm đạo chọn lọc nếu thất bại
- Chỉ áp dụng khi đủ điều kiện an toàn: cỡ thai phù hợp, đầu không ngửa quá mức, không có thiếu ối, khung chậu mẹ tốt.
- Cần bác sĩ có kinh nghiệm đỡ ngôi mông.
- Theo dõi sát tiến triển chuyển dạ. Ngưỡng chuyển mổ thấp.
- Mổ lấy thai chủ động, không thử ECV
- Phù hợp khi khả năng xoay thấp hoặc có chống chỉ định.
- Thực hiện từ 39+0 tuần nếu không có chỉ định sớm hơn.
- Sinh ngả âm đạo chọn lọc, không thử ECV
- Chỉ cân nhắc ở cơ sở có kinh nghiệm đỡ ngôi mông.
- Cần đánh giá kỹ nguy cơ cho mẹ và bé.
Khi nào không nên sinh ngả âm đạo?
Đầu thai ngửa nhiều (>90°).
Ngôi không hoàn toàn có chân trình diện.
Nghi ngờ thai to hoặc chậu mẹ hẹp.
Thiểu ối, nhau tiền đạo, sẹo mổ cũ nguy cơ cao.
Bất thường thai nặng.
Lợi ích và hạn chế của từng lựa chọn
ECV: giảm tỉ lệ ngôi thai ngược khi sinh và giảm mổ. Không phải lúc nào cũng thành công. Vẫn cần theo dõi sau thủ thuật.
Mổ chủ động: giảm tử vong và bệnh tật sơ sinh ngắn hạn. Mẹ có nguy cơ biến chứng phẫu thuật. Ảnh hưởng lần mang thai sau như nhau cài răng lược, vỡ tử cung.
Sinh ngả âm đạo chọn lọc: bảo tồn tử cung không sẹo. Tuy nhiên nguy cơ cho bé cao hơn nếu không đủ điều kiện và kinh nghiệm.
Quy trình khám và tư vấn tại phòng khám
Khẳng định ngôi bằng siêu âm.
Tầm soát dị tật, lượng ối, vị trí rau, ước tính cân nặng.
Trao đổi các lựa chọn: ECV, mổ chủ động, hay sinh ngả âm đạo chọn lọc.
Lập kế hoạch sinh cá thể hóa. Tài liệu hướng dẫn rõ ràng.
Hẹn theo dõi sát đến khi sinh.
Chăm sóc trẻ từng ở ngôi mông
Khám khớp háng sau sinh.
Siêu âm khớp háng lúc 4–6 tuần (điều chỉnh theo tuổi thai).
Theo dõi cổ, hình dạng đầu, tai, khuôn mặt.
Can thiệp sớm nếu nghi ngờ loạn sản khớp háng hay vẹo cổ.
Câu hỏi thường gặp
Ngôi thai ngược có nguy hiểm không?
Đa số thai bình thường. Nguy cơ tăng khi chuyển dạ, đặc biệt nếu đẻ thường không đủ điều kiện an toàn.
ECV có đau không và có an toàn không?
Có thể khó chịu. Thủ thuật được theo dõi sát. Tai biến nặng hiếm gặp. Quyết định dựa trên lợi ích và rủi ro của từng mẹ.
Khi nào nên mổ?
Từ 39+0 tuần nếu ngôi vẫn ngược và mẹ chọn mổ. Sớm hơn nếu có chỉ định sản khoa khác.
Sau mổ lần này, lần sau có sinh thường được không?
Có thể, tùy kiểu sẹo và đánh giá thai kỳ sau. Cần bác sĩ theo dõi sát.
Lời khuyên dành cho mẹ bầu
Tái khám đúng lịch. Báo ngay khi có vỡ ối, ra máu, đau bụng dồn dập.
Tập thở, giữ tâm lý bình tĩnh. Ăn uống đủ chất. Ngủ đủ giấc.
Lựa chọn nơi sinh có kinh nghiệm xử trí ngôi mông.
Trao đổi sớm về ECV khi thai 36–37 tuần.
Kết luận
Ngôi thai ngược không hiếm ở cuối thai kỳ. Mỗi lựa chọn đều có lợi ích và rủi ro. Mẹ cần tư vấn cá thể hóa, dựa trên siêu âm và điều kiện cơ sở y tế. Mục tiêu là an toàn cho mẹ và bé.
Tham khảo thêm bài viết tại đây
