Vì sao lịch tiêm phòng cho mẹ bầu lại quan trọng?
Trong thai kỳ, hệ miễn dịch của mẹ thay đổi. Mẹ dễ bị nhiễm trùng hơn so với bình thường.
Một số bệnh có thể gây viêm phổi, suy hô hấp, sảy thai, sinh non hoặc dị tật thai nhi.
Lịch tiêm phòng cho mẹ bầu được xây dựng để:
- Bảo vệ sức khỏe của mẹ trong suốt thai kỳ.
- Truyền kháng thể từ mẹ sang con qua nhau thai.
- Giảm nguy cơ nhập viện, biến chứng nặng cho trẻ sơ sinh trong những tháng đầu đời.
Tiêm phòng đúng thời điểm là một phần quan trọng của chăm sóc thai kỳ an toàn.
Nguyên tắc chung khi xây dựng lịch tiêm phòng cho mẹ bầu
Khi nói về lịch tiêm phòng cho mẹ bầu, có vài nguyên tắc cơ bản:
- Ưu tiên tiêm đầy đủ trước khi mang thai nếu có thể.
- Trong thai kỳ chỉ sử dụng vaccine bất hoạt hoặc đã được chứng minh an toàn.
- Tránh vaccine sống giảm độc lực như MMR, thủy đậu trong lúc đang mang thai.
- Cân nhắc thời điểm để tối ưu truyền kháng thể sang thai nhi, nhất là tam cá nguyệt III.
- Mọi quyết định tiêm phòng nên được trao đổi với bác sĩ sản khoa hoặc bác sĩ y học bào thai.
Lịch tiêm phòng cho mẹ bầu trong thai kỳ
Dưới đây là các vaccine thường được khuyến cáo trong lịch tiêm phòng cho mẹ bầu. Tùy từng trường hợp cụ thể, bác sĩ sẽ điều chỉnh cho phù hợp.
3.1. Vaccine uốn ván, bạch hầu, ho gà (Tdap)
Đây là mũi tiêm quan trọng nhất trong lịch tiêm phòng cho mẹ bầu.
- Thời điểm: từ tuần 27 đến tuần 36 của thai kỳ.
- Tiêm một mũi Tdap trong mỗi lần mang thai, dù các lần thai gần nhau.
- Tác dụng:
- Bảo vệ mẹ khỏi uốn ván, bạch hầu, ho gà.
- Giúp bé nhận kháng thể chống ho gà trong những tháng đầu đời.
Nếu mẹ chưa từng được tiêm đủ 3 mũi uốn ván, bạch hầu trước đây, bác sĩ có thể lên phác đồ bù bổ sung.
3.2. Vaccine cúm (Influenza)
Cúm mùa là bệnh tưởng nhẹ nhưng có thể gây biến chứng nặng cho mẹ bầu.
- Thời điểm: có thể tiêm bất kỳ giai đoạn nào trong thai kỳ.
- Hình thức: dùng vaccine cúm bất hoạt dạng tiêm bắp.
- Lợi ích:
- Giảm nguy cơ nhập viện vì cúm, viêm phổi ở mẹ.
- Giảm nguy cơ sinh non, suy hô hấp.
- Truyền kháng thể cho bé, bảo vệ bé trong 6 tháng đầu đời.
Nên tiêm nhắc lại hàng năm nếu mang thai đúng mùa dịch cúm.
3.3. Vaccine phòng virus hợp bào hô hấp (RSV)
Virus RSV là nguyên nhân thường gặp gây viêm tiểu phế quản, viêm phổi ở trẻ sơ sinh.
- Thời điểm: từ tuần 32 đến tuần 36, tiêm một mũi duy nhất.
- Mục tiêu: tạo kháng thể cho mẹ, sau đó truyền sang bé.
- Lợi ích: giảm nguy cơ RSV nặng và nhập viện trong những tháng đầu sau sinh.
Vaccine này được xem là một phần ngày càng quan trọng trong lịch tiêm phòng cho mẹ bầu tại nhiều quốc gia.
3.4. Vaccine COVID-19
COVID-19 có thể gây viêm phổi nặng, suy hô hấp và tăng nguy cơ biến chứng thai kỳ.
- Thời điểm: có thể tiêm trước khi mang thai, trong thai kỳ và khi cho con bú.
- Lợi ích:
- Giảm nguy cơ diễn tiến nặng nếu mẹ mắc bệnh.
- Giảm nguy cơ phải thở máy hoặc nhập viện hồi sức.
- Truyền kháng thể cho thai nhi và trẻ sơ sinh.
Các vaccine bất hoạt và vaccine mRNA đã có nhiều dữ liệu an toàn trên phụ nữ mang thai.
3.5. Vaccine viêm gan B
Viêm gan B có thể lây truyền từ mẹ sang con trong quá trình mang thai và khi sinh.
- Thời điểm:
- Tiêm tốt nhất trước khi mang thai.
- Nếu mẹ chưa có miễn dịch, có thể tiêm trong thai kỳ.
- Lịch tiêm:
- Mũi 1: thời điểm bắt đầu.
- Mũi 2: sau mũi 1 một tháng.
- Mũi 3: sau mũi 1 sáu tháng.
Nếu mẹ thuộc nhóm nguy cơ cao như làm y tế, có chồng nhiễm HBV, tiền sử tiếp xúc máu, nên trao đổi sớm với bác sĩ để đưa vào lịch tiêm phòng cho mẹ bầu.
3.6. Các vaccine khác trong những tình huống đặc biệt
Một số vaccine không phải mẹ bầu nào cũng cần, nhưng có thể được chỉ định:
- Vaccine viêm gan A: khi mẹ phải đi vùng dịch hoặc nguy cơ cao về vệ sinh an toàn thực phẩm.
- Vaccine phế cầu: khi mẹ có bệnh lý mạn tính về tim phổi, tiểu đường, suy giảm miễn dịch.
- Vaccine Hib, não mô cầu: khi mẹ sống hoặc làm việc ở vùng có dịch hoặc nguy cơ phơi nhiễm cao.
Những mũi này chỉ được thêm vào lịch tiêm phòng cho mẹ bầu sau khi bác sĩ đánh giá đầy đủ nguy cơ và lợi ích.
Những vaccine cần tiêm trước khi mang thai
Một phần quan trọng của lịch tiêm phòng cho mẹ bầu thực ra bắt đầu từ giai đoạn trước khi có thai.
Các vaccine dưới đây thường khuyến cáo tiêm trước khi mang thai ít nhất một tháng:
- MMR (sởi, quai bị, rubella): phòng rubella bẩm sinh, dị tật thai.
- Thủy đậu: giảm nguy cơ thai nhi bị hội chứng thủy đậu bẩm sinh.
- HPV: phòng ung thư cổ tử cung, nên hoàn thành trước thai kỳ.
Các vaccine này là vaccine sống giảm độc lực, vì vậy không tiêm trong thai kỳ.
Tiêm phòng sau sinh và vai trò với em bé
Lịch tiêm phòng cho mẹ bầu không dừng lại khi bé chào đời. Giai đoạn sau sinh vẫn rất quan trọng.
Sau sinh, mẹ có thể:
- Tiêm bù MMR hoặc thủy đậu nếu trước đó chưa tiêm hoặc chưa có miễn dịch.
- Hoàn thành hoặc bắt đầu tiêm HPV.
- Tiêm Tdap nếu chưa kịp tiêm trong lúc mang thai.
Những mũi tiêm này vừa bảo vệ mẹ, vừa giảm nguy cơ lây bệnh sang trẻ sơ sinh trong môi trường gia đình. Hầu hết vaccine bất hoạt đều an toàn khi mẹ đang cho con bú.
Một số sai lầm thường gặp về tiêm phòng cho mẹ bầu
Khi tư vấn, bác sĩ thường gặp những hiểu lầm sau:
- Nghĩ rằng mang thai là “không được tiêm gì hết”.
- Sợ tiêm vaccine gây dị tật thai nên từ chối tiêm cúm, Tdap.
- Chỉ tiêm uốn ván, bỏ qua ho gà và bạch hầu.
- Không kiểm tra lại tình trạng miễn dịch với viêm gan B, rubella trước khi có thai.
Thực tế, lịch tiêm phòng cho mẹ bầu nếu được xây dựng đúng sẽ giảm rủi ro, chứ không làm tăng nguy cơ cho mẹ và bé.
Lời khuyên dành cho mẹ bầu
- Hãy mang theo toàn bộ sổ tiêm chủng khi đi khám thai lần đầu.
- Hỏi bác sĩ sản khoa về tiêm phòng cho mẹ bầu phù hợp với tình trạng sức khỏe của mình.
- Không tự ý tiêm vaccine ngoài cơ sở y tế hoặc không có tư vấn chuyên môn.
- Nếu lỡ tiêm vaccine sống khi chưa biết mình có thai, hãy gặp bác sĩ để được tư vấn, không vội vàng quyết định cực đoan.
Kết luận
Một lịch tiêm phòng cho mẹ bầu được xây dựng đúng sẽ giúp:
- Bảo vệ sức khỏe của mẹ trong suốt thai kỳ.
- Tăng cơ hội cho bé sinh ra khỏe mạnh và ít mắc bệnh nhiễm trùng sớm.
Tiêm phòng không phải là “nỗi lo”, mà là công cụ y học an toàn giúp đồng hành cùng mẹ và bé trong hành trình mang thai. Nếu đang chuẩn bị mang thai hoặc đã có thai, mẹ hãy chủ động hỏi bác sĩ về các mũi tiêm cần thiết cho mình.
Tìm hiểu thêm tại đây
