Tổng quan về hội chứng ống cổ tay khi mang thai
Hội chứng ống cổ tay khi mang thai (Carpal Tunnel Syndrome – CTS) là tình trạng dây thần kinh giữa ở cổ tay bị chèn ép do sưng mô mềm trong giai đoạn mang thai. Tình trạng này gây ra cảm giác tê, châm chích, đau rát hoặc yếu ở các ngón cái, trỏ, giữa và nửa ngoài ngón đeo nhẫn. Theo Williams Obstetrics 2022, đây là dạng bệnh lý thần kinh ngoại biên thường gặp nhất ở phụ nữ mang thai. Đặc biệt trong tam cá nguyệt thứ ba, chiếm tới 2–3% tổng số thai kỳ.
Nguyên nhân gây hội chứng ống cổ tay khi mang thai
Trong thai kỳ, nồng độ hormone estrogen và progesterone tăng cao khiến cơ thể giữ nước nhiều hơn bình thường. Sự giữ nước này dẫn đến phù nề mô mềm, trong đó có vùng cổ tay, nơi chứa ống cổ tay với không gian giải phẫu rất hẹp. Khi các mô quanh dây thần kinh bị sưng, áp lực trong ống cổ tay tăng lên, chèn ép dây thần kinh giữa. Ngoài ra, các yếu tố nguy cơ khác bao gồm:
- Tăng cân nhanh trong thai kỳ, đặc biệt >12 kg.
- Phù bàn tay, cổ tay rõ về chiều hoặc ban đêm.
- Lao động lặp lại bằng tay như gõ máy tính, thêu, lái xe, sử dụng điện thoại kéo dài.
- Các bệnh lý nội khoa đi kèm như tiểu đường, suy giáp, viêm khớp dạng thấp.
- Tiền sử hội chứng ống cổ tay hoặc viêm bao gân ở cổ tay trước đó.
Dấu hiệu nhận biết hội chứng ống cổ tay khi mang thai
Triệu chứng thường xuất hiện ở tháng thứ 5 đến tháng thứ 7 của thai kỳ. Và có thể xảy ra ở một hoặc cả hai tay:
- Cảm giác tê râm ran hoặc kim châm ở các ngón tay (đặc biệt là ngón cái, trỏ và giữa).
- Đau hoặc rát cổ tay, đôi khi lan lên cẳng tay và vai.
- Đau tăng về đêm, khiến mẹ khó ngủ hoặc tỉnh giấc giữa chừng.
- Giảm sức cầm nắm, dễ đánh rơi vật dụng nhỏ.
- Cảm giác sưng bàn tay buổi sáng, cứng khớp khi mới thức dậy.
- Trong trường hợp nặng, có thể yếu cơ mô cái và giảm cảm giác vĩnh viễn nếu không được điều trị.
Hội chứng ống cổ tay có nguy hiểm cho mẹ và thai nhi không?
Hội chứng ống cổ tay khi mang thai hầu hết là lành tính. Chủ yếu gây khó chịu cho mẹ và ảnh hưởng đến sinh hoạt hằng ngày. Tình trạng này không gây hại trực tiếp đến thai nhi. Sau sinh, khi hormone trở lại bình thường và tình trạng giữ nước giảm, phần lớn các triệu chứng sẽ tự cải thiện trong vòng vài tuần. Tuy nhiên, nếu để kéo dài không điều trị, dây thần kinh giữa có thể tổn thương vĩnh viễn, làm yếu cơ mô cái và giảm cảm giác ở đầu ngón tay.
Cách chẩn đoán hội chứng ống cổ tay khi mang thai
Bác sĩ sẽ khai thác triệu chứng, đánh giá thói quen sinh hoạt và thực hiện các nghiệm pháp lâm sàng như Phalen (gập cổ tay 90° trong 30 giây) hoặc Tinel (gõ nhẹ lên cổ tay để kiểm tra phản ứng tê lan). Trong trường hợp nặng hoặc không điển hình, có thể chỉ định siêu âm cổ tay để quan sát phù nề dây thần kinh giữa hoặc đo dẫn truyền thần kinh (EMG). Các phương pháp này giúp xác định mức độ chèn ép và loại trừ nguyên nhân khác như thoát vị đĩa đệm cổ hoặc viêm gân De Quervain.
Phân loại mức độ nặng của bệnh
- Mức độ nhẹ: tê và châm chích thoáng qua, không ảnh hưởng sinh hoạt.
- Mức độ trung bình: tê kéo dài, gây gián đoạn giấc ngủ, giảm khéo léo bàn tay.
- Mức độ nặng: đau liên tục, yếu cơ rõ, khó cầm nắm hoặc có teo cơ mô cái.
Việc xác định mức độ giúp bác sĩ lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Tránh can thiệp không cần thiết trong thai kỳ.
Hướng dẫn điều trị an toàn cho mẹ bầu
a. Điều trị không dùng thuốc (ưu tiên hàng đầu)
- Mang nẹp cổ tay khi ngủ: giúp giữ cổ tay ở tư thế trung tính, giảm áp lực lên dây thần kinh giữa.
- Chườm lạnh hoặc ngâm tay trong nước mát 5–10 phút mỗi ngày giúp giảm sưng.
- Kê gối dưới cẳng tay khi ngủ để giảm phù.
- Tránh gập cổ tay sâu khi gõ máy tính hoặc sử dụng điện thoại.
- Tập bài giãn cơ cổ tay 5–10 phút mỗi giờ làm việc: mở – khép ngón tay, xoay cổ tay nhẹ nhàng.
b. Vật lý trị liệu
Các bài tập “trượt gân – trượt thần kinh” (nerve-gliding exercises) dưới hướng dẫn của chuyên viên vật lý trị liệu có thể cải thiện lưu thông máu và giảm áp lực trong ống cổ tay. Một số cơ sở y tế có thể kết hợp thêm siêu âm trị liệu hoặc xoa bóp mô mềm quanh cổ tay.
c. Thuốc và tiêm tại chỗ
Paracetamol có thể dùng khi đau nhiều. Trong trường hợp nặng, bác sĩ có thể cân nhắc tiêm corticosteroid tại chỗ để giảm viêm. Tuy nhiên thủ thuật này cần được thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa. Tránh tiêm gần gân gấp hoặc dây thần kinh. Phẫu thuật giải phóng ống cổ tay chỉ nên thực hiện sau sinh nếu triệu chứng vẫn dai dẳng.
Khi nào cần gặp bác sĩ sớm
Mẹ bầu nên đến khám chuyên khoa thần kinh hoặc cơ xương khớp khi:
- Cảm giác tê và đau kéo dài >2 tuần dù đã mang nẹp.
- Đau lan lên vai, cổ hoặc làm mất ngủ.
- Yếu tay rõ rệt, làm rơi đồ vật.
- Xuất hiện sưng đỏ, nóng – nghi ngờ viêm gân hoặc viêm bao gân.
Tiên lượng sau sinh
Theo Mayo Clinic Guide to a Healthy Pregnancy, phần lớn trường hợp hội chứng ống cổ tay khi mang thai sẽ tự khỏi trong vòng 4–6 tuần sau sinh. Tuy nhiên, ở một số mẹ vẫn còn giữ nước sau sinh hoặc đang cho con bú, triệu chứng có thể kéo dài đến 3 tháng. Nếu triệu chứng không cải thiện, bác sĩ có thể đề nghị điện cơ kiểm tra lại và cân nhắc điều trị bổ sung.
Cách phòng ngừa hội chứng ống cổ tay khi mang thai
Duy trì cân nặng thai kỳ hợp lý theo hướng dẫn bác sĩ.
Giảm muối trong chế độ ăn để hạn chế phù.
Tránh làm việc lặp đi lặp lại bằng tay quá lâu, nên nghỉ 10 phút sau mỗi giờ.
Tập các bài giãn gân cổ tay – cẳng tay nhẹ nhàng mỗi ngày.
Khi ngủ, nên đặt tay cao hơn mức tim nhẹ bằng gối mềm.
Kết luận
Hội chứng ống cổ tay khi mang thai là một vấn đề phổ biến và thường lành tính. Phần lớn trường hợp sẽ tự cải thiện sau sinh mà không cần phẫu thuật. Việc nhận biết sớm, mang nẹp đúng cách, tập luyện nhẹ nhàng. Và điều chỉnh tư thế sinh hoạt là chìa khóa giúp mẹ bầu giảm đau, ngủ ngon hơn và bảo vệ chức năng bàn tay trong suốt thai kỳ. Khi có dấu hiệu tê, đau hoặc yếu tay kéo dài, mẹ nên đi khám để được đánh giá và hướng dẫn cụ thể.
Tham khảo thêm bài viết tại đây
